Autism Awareness Day 2025

ඔටිසම් අවබෝධතා දිනය 2025 අප්‍රේල් 2 වන දින ලෝකය පුරා සමරනු ලැබේ. මෙය එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය විසින් 2007 දී පිහිටුවන ලද අතර, ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින් පිළිබඳ අවබෝධතාවය වර්ධනය කිරීම සහ ඔවුන්ගේ අයිතිවාසිකම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙහි ප්‍රධාන අරමුණ වේ. ​

2025 වසරේ මෙම දිනයේ තේමාව පිළිබඳව නිල වශයෙන් ප්‍රකාශයක් නොමැති නමුත්, මෑත වසරවලදී “වෙනස්කම් සමරන්න” යන තේමාව මඟින් ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ගේ අද්විතීය හැකියාවන් සහ ඔවුන්ගේ දායකත්වයන් පිළිබඳ අවධානය යොමු කෙරිණි. ​

අප්‍රේල් මාසය ලෝක ඔටිසම් පිළිගැනීමේ සතිය (World Autism Acceptance Week) සහ ඔටිසම් පිළිගැනීමේ මාසය (Autism Acceptance Month) ලෙසින්ද සැලකේ. මෙම කාලය තුළ, ඔටිසම් පිළිබඳව වැඩිදුර අවබෝධතාවය ඇති කිරීම, ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ට සහාය දැක්වීම සහ ඔවුන්ගේ සමාජ ඇතුළත් කිරීම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා විවිධ වැඩසටහන් සහ ක්‍රියාකාරකම් සංවිධානය කෙරේ.

ඔටිසම් පිළිබඳව වැඩිදුර දැනුම ලබා ගැනීම, ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ට සහාය දැක්වීම ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ඔබටත් දායක විය හැකිය. මෙම වසරේ ඔටිසම් අවබෝධතා දිනය සහ ඔටිසම් පිළිගැනීමේ මස සමරමින්, ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ගේ ජීවිතයන්හී ගුණාත්මකභාවය වැඩිදියුණු කිරීමට සහ ඔවුන්ගේ අයිතිවාසිකම් ප්‍රවර්ධනය කිරීමට අපි සැම දෙනා එකමුතුව කටයුතු කළ යුතුය.

ඔටිසම් අවබෝධතා දිනය

ඔටිසම් අවබෝධතා දිනය වසරෙන් වසර අප්‍රේල් 2 වන දින ලෝකය පුරා සමරනු ලබයි. මෙය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් 2007 දී නිල වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත්කරන ලද දිනයකි. ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ට සහ ඔවුන්ගේ පවුල්වලට සහාය වීම, ඔටිසම් පිළිබඳව ජනතාව දැනුවත් කිරීම සහ සමාජයේ ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින් පිළිබඳ ගැඹුරු අවබෝධයක් ඇති කරදීම මෙහි ප්‍රධාන අරමුණු වේ.

ඔටිසම් කියන්නේ කුමක්ද?

ඔටිසම් යනු සමාජ අන්තර්ක්‍රියා, සන්නිවේදනය, රුචිකත්වයන් සහ හැසිරීම් වල වෙනස්කම් මගින් සංලක්ෂිත ස්නායු සංවර්ධන ආබාධයකි. එය රෝගයක් නොව වර්ධන තත්වයක් වන අතර එයින් අදහස් වන්නේ වර්ධනය සහ සංවර්ධනය සාමාන්‍යයෙන් අපේක්ෂා කරන දෙයට වඩා වෙනස් බවයි.ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ට මනෝසමාජ ක්‍රියාවලියන්, භාෂා සහ හැසිරීම් මත වෙනස්කම් දැකිය හැකි වේ. ඔවුන්ට සමාජය සමඟ ගනුදෙනු කිරීමේ දී අපහසුතා ඇතිවිය හැකි ය.

ඔටිසම් රෝග ලක්ෂණ

• මාස 12ක් වගේ ගත වෙනකොට යම් දෙයක් අල්ලා ගැනීමට උත්සාහ කිරීම දෙසට ඇඟිල්ල දික් කිරීම ඉතා සෙවිල්ලෙන් යමක් දෙස හෝ යම් කෙනෙකු දෙස බැලීම වැනි දෑ නොකිරීම
• අවුරුදු එකහමාරේ දී පමණ කතා කරන විට එය එකපාරටම නැවැත්වීම හෝ කිසිම වචනයක් කතා නොකිරීම.
• මාස 24 ක් වන විට වචන දෙකක් එකට කතා කිරීමට අපහසු වීම.
• තමන් ළඟ සිටින මවුපියන් හැර වෙනත් කිසිදු පුද්ගලයකු සම්බන්ධයෙන් අවධානයක් යොමු නොකිරීම.
• සමහර ළමයින් කතා කිරීමේදී ඇසට ඇස නොබලා කතා කිරීම.
• කිසිම හේතුවකින් තොරව දැඩි කලබලකාරී භාවයක් පෙන්නුම් කිරීම.
• අසාමාන්‍ය ලෙස කේන්ති ගන්නවා නම්.
• තනිව සිටීමට උත්සාහ කිරීම.
• එකම වචනය දෙතුන් වතාවක් උච්චාරණය කිරීම.
• කථා කරන විට ඊට ප‍්‍රතිචාර නොදැක්විම.
• ඇතිවෙමින් තිබු කථාව ක‍්‍රමක‍්‍රමයෙන් අඩු වී යාම.
• අරමුණකින් තොරව හැඩිම / සිනාසිම.
• සම වයස් දරුවන් සමඟ එකට එක් වී කටයුතු නොකිරිම.
• සෙල්ලම් බඩුවක් හරි හැටි හඳුනා නොගැනිම, මෙන්ම ඒ සමඟ සෙල්ලම් කිරිමට නොදැනිම.
• පරිසරය පිළිබඳව අවබෝධ නොවිම.

ඔටිසම් තත්ත්වයක් ඇතිවීමට බලපාන හේතු

• උපත ආශ්‍රිත ගැටලු:බොහෝ වෙලාවට ගර්භනී කාලයේදී ඔබට වැළඳෙන ලෙඩ රෝග සඳහා ඔබ මෙහෙත් ගන්නවා. සමහර වෙලාවට ඒ බෙහෙත් කෙලින්ම ඔබේ දරු ගැබට බලපාන්න පුළුවන්. ඒ වගේම තමයි ගර්භනී අවධියේ දී විවිධ මානසික පීඩාවන්ට ලක් වෙලා තිබුනොත් එයද කෙලින්ම ඔබේ දරු ගැබට බලපානවා. ඒ වගේම තමයි ඔයාල විවිධ උපත් පාලන ක්‍රම අනුගමනය කරනවා. එහෙත් එවැනි අවස්ථාවක වුවත් දරු ගැබක් හට ගැනීමට ඉඩකඩ තිබෙනවා. ඒ වගේ වෙලාවක ඔයාලා ඒ දරුවාව හදාගන්නවා. ඒ වගේ අවස්ථාවක ඉපදෙන දරුවා ඔටිසම් දරුවෙක් වෙන්නට ඉඩකඩ තියෙනවා. ඒ වගේම තමයි ප්‍රසූත අවස්ථාවේදී සිදුවන යම් යම් අපහසුකාරී තත්ත්වයක් නිසා මොළයට සැපයෙන ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය යම් අඩුවක් සිදු වුවහොත් එයද ඔටිසම් තත්වයක් ඇතිවීමට හේතු වෙනවා.
• ජානමය හා පාරිසරික හේතු: පවුලේ ගොළු බිහිරි සාමාජිකයින් සිටීනම් එම තත්ත්වයද ඔටිසම් වලට බලපානවා. පරීක්ෂණ වාර්තා වලට අනුව හෙලි වෙලා තියෙන තවත් කරුණක් තමයි ගම්බදට වැඩිය ඔටිසම් දරුවන් වැඩි ප්‍රතිශතයක් නගරබදව වාසය කරන බව. ඒකට හේතුවෙලා තියෙන්නේ අම්මයි තාත්තයි දෙන්නම වැඩට යනවා. දරුවා ජීවත් වන්නේ මෙහෙකාරියක් සමගයි. මව වගේ ඇය දරුවාට ලෙන්ගතු නැහැ. දරුවා සමග ආදරයෙන් කතා කරන්නේ නැහැ. එම දරුවන්ට යහළුවන් සමඟ එකතු වී සෙල්ලම් කිරීමට අවස්ථාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඔවුන් වැඩි හරියක් තනිව ජීවත් වන නිසා ඔටිසම් අවදානමට ලක් වන්නට ඉඩකඩ තිබෙනවා. ගම්බද ජීවත්වන දරුවන්ට මෙම කාරණය හාත්පසින්ම වෙනස් එකක්. ඔවුන් වැඩෙන්නේ මව්පිය සෙනෙහස යටතේ. සෙල්ලම් කරන්න ඕන තරම් යාළුවො ඉන්නවා. ඔවුන්ට කිසිම වෙලාවක තනි වෙන්නට ඉඩක් ලැබෙන්නේ නැහැ.
• ළදරු වියේදී ඇතිවන බරපතළ රෝගී තත්වයන්
• දරුවාගේ අම්මා දරුවා ප්‍රසුත කරන කාලයේදී වයසින් ගොඩක් වැඩි නම් ඒ දරුවාට ඔටිසම් තත්වයක් ඇති වෙන්න පුළුවන්
• දියවැඩියාව හා අධික තරබාරුව වැනි මවට තිබිය හැකි සංකුලතා

ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ට සහය වීම

• ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ට සහය වීම සඳහා ඔවුන්ට ගරු කිරීම සහ ඔවුන්ගේ තත්ත්වය පිළිබඳව තේරුම් ගැනීම වැදගත්ය.
• ඔවුන්ට අමුතු ජීවීන් ලෙස නොව, විශේෂිත හැකියාවන් ඇති පුද්ගලයින් ලෙස සලකිය යුතුය.
• අධ්‍යාපනය ලබා දීම හරහා ඔටිසම් ඇති දරුවන්ට සහය විය හැක.
• ඔටිසම් පිළිබඳව ජනප්‍රවර්ධන වැඩසටහන් ක්‍රියාවට නැංවීම මඟින් සමාජයේ සැලකිලිමත් වීම වැඩි කළ හැක.

ලෝක ඔටිසම් දිනයේ තේමා

සෑම වසරකම ඔටිසම් අවබෝධතා දිනය සඳහා විශේෂ තේමාවක් ඇති අතර, එය ලොව පුරා බොහෝ දෙනාගේ කතාබහට ලක් වේ.මෙම දිනය සමරමින් ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ගේ අයිතීන් වෙනුවෙන් එකමුතුව ක්‍රියා කළ හැක.

ඔටිසම් පිළිබඳව වැඩිදුරටත් අවබෝධයක් ඇති කරගනිමින්, ඔටිසම් ඇති පුද්ගලයින්ට සහය වීමට සහ ඔවුන් සමඟ එක්ව සමාජය තුළ වැඩ කිරීමට කටයුතු කරමු.